Het jaar van de ooievaar

i als in identiteit

Mocht u op een mooie dag vergeten zijn wie u bent, dan volstaat een simpele blik in de spiegel om u weer bij te brengen. O ja, precies, dat ben ik. U heeft zonet uw identiteit herbevestigd. Als dat u nog niet geruststelt, bijvoorbeeld doordat u denkt: Ja, dat ben ik, maar wié ben ik eigenlijk?, dan neemt u gewoon uw portefeuille uit uw achterzak en zie: daar vindt u uw IDENTITEITSKAART, in vier talen. Daar staat alles op wat u over uzelf moet weten. Hoe u heet, waar en wanneer u geboren bent, of uw Geslacht M of V is. 'Nationaliteit BELG', staat er, ook al in kapitalen. Er is zelfs een fotootje, dat u desnoods met uw spiegelbeeld kunt vergelijken. Zit u nu nog met vragen, dan bent u wel aan een heel erge identiteitscrisis ten prooi. (Zie ook: canon.)

26 maart

Door omstandigheden krijgen mijn gade en ik de laatste tijd weinig aanloop. We zitten samen thuis, dat is het dan. Gelukkig hebben we de eekhoorn (sciurus vulgaris). Beter: eekhoorns. 

's Ochtends rond ontbijttijd (hoe laat dat is doet niet ter zake) en 's middags bij de lunch zitten we aan de ronde tafel naar buiten te kijken. Daar zien we hoe de eekhoorns, meestal apart, een enkele keer samen, uit de den van de buur in onze appelboom klauteren, en zich daar te goed doen aan de apenootjes en de mezenbolletjes, waarover hier al eerder is bericht. 

We begroeten de eekhoorns uitbundig, blij als we zijn dat ze ons isolement even komen doorbreken. Let wel: we houden afstand. We halen er desnoods de verrekijker bij, waarmee we de glinsterende oogjes en de behendige vingertjes observeren, alsmede de onvoorspelbare pluimstaart. Woorden als gratie, elegantie en souplesse krijgen een heel nieuwe inhoud. 

Wat zijn wij mensen toch hulpeloos onbeholpen hopeloos stijve harken. Zelfs met een ladder gaan we nog moeizaam de boom in. Om te zitten hebben we een stoel nodig. Om te eten een vork en een mes. Zoveel gedoe krijg je aan een eekhoorn niet uitgelegd.

Het jaar van de ooievaar

h als in heftig

Geliefd understatement. Het geeft aan, dat iets heel erg bijzonder was op een manier die niet te vatten is door wie er niet bij was. Zo was uw verjaardagsfeestje desgevraagd niet tof of reuze of super, ook niet te gek, graaf, keigoed of waanzinnig - al deze kwalificaties kunnen de toehoorder alleen maar teleurstellen. Een keigoed feestje - saai! Beter glimlacht u even mysterieus en u zegt: 'Het was weer heftig.' Vergeet vooral de weer niet - hij geeft aan dat exceptioneel bijzondere of heftige gebeurtenissen u schier dagelijks ten deel vallen.

Het jaar van de ooievaar

g als in gamen

Dit hybride woord kwam alweer uit het Engels onze taal binnen. Het is er nog aan te horen: gamen rijmt op rijmen, niet ramen. Van game, spel. Dat is ook wat gamen wil zeggen: spelen. Toch kunt u geen Monopoly of vogelpik of pietjesbak gamen, tenzij u het doet voor een scherm, met een oortje in uw oor. Plots bent u geen oubollige speler meer, maar een heel eigentijdse gamer. Als u zelf niet gamet, kunt u nog altijd online naar de gameplay kijken van andere gamers. Dat laatste kan ook met verstoppertje, maar dan offline.

19 maart

Elk woord dat er niet moet staan, mag er niet staan. Met die repressieve slogan teisterde ik mijn studenten, vroeger, toen ze me hun vertalingen lieten zien. Ik haalde met groot genoegen overal in hun teksten woorden door die er niets stonden te doen. Ook moesten de woorden liefst kort blijven - ik was niet te beroerd om de lettergrepen van een formulering te tellen, en aan te tonen dat het met de helft net zo goed ging. Tja, leraren.

Vandaag lees ik in de zaterdagbijlage bij De Standaard een bijdrage over de wiskunde, en bots daar op een uitspraak van Blaise Pascal. Voor mij is ze nieuw, later zie ik dat ze zowat overal geciteerd wordt. Ik schrijf je een lange brief, omdat ik geen tijd heb voor een korte. In het Frans klonk het wel wat moeilijker, maar dat was ook de zeventiende eeuw. Weinig woorden, daar zijn mathematici pas echt goed in. Ze denken er wel eerst over na.

(Je n’ai fait celle-ci plus longue parce que je n’ai pas eu le loisir de la faire plus courte. Lettres Provinciales, 1657 - met dank aan Wikipedia.)

17 maart

Ik krijg een mail met als onderwerp: Pandemie. Ja, zeg. Mag het wat minder zijn? Maar nee, de mail komt uit Duitsland. Hij komt van mijn vriend W. Hij is een antwoord op een mail van mij, met als onderwerp: Re: Our visit to Belgium, waarin ik W. laat weten dat mijn gade en ik hem helaas niet hier kunnen ontvangen, gezien de omstandigheden. Mijn mail was een antwoord op de mail van W., met als onderwerp: Our visit to Belgium. Daarin laat W. weten dat hij zal bellen om af te spreken wanneer hij ons komt opzoeken.

Niet dus. Jammer. Het is tijden geleden dat ik W. nog heb ontmoet. Dat was vroeger wel anders, beginnend op de dag dat wij W. oppakten toen hij stond te liften in Frankrijk, en hem diezelfde nacht in ons tentje onderdak gaven, en hem vervolgens nog meenamen naar huis. Later zagen we elkaar geregeld weer, thuis of in Duitsland, waar we ook zijn moeder leerden kennen en zijn zus, en zijn bonte bende vrienden met wie we Bier und Schnaps dronken in de Kneipe en scabreuze liedjes zongen tot diep in de nacht. Achtung!, riep W. dan, Bicyclettes et pompes à vélo!

En nu dus: Pandemie. Zonder dat het ons veel was opgevallen, zijn W. en wij in de risicogroep beland, wij nog iets dieper dan hij, waarin lijfelijke begroetingen worden afgeraden, zo ze al niet verboden zijn. Het zal moeten wachten. Wel hebben we gebeld, lang en hartig, en plechtig beloofd in touch te blijven.

Also, take care, mon pote, bis bald.

Het jaar van de ooieveaar

f als in fake, faken

Engels voor nep of vals, veinzen. Er is sprake van een fake orgasme, als iemand een orgasme faket. Gebruik liever veinst als u schrijft, het woord faket ziet er niet uit. FAKE NEWS oogt wel eigentijdser dan verzinsels. Overigens was news oorspronkelijk Engels, inmiddels is het Nederlands voor nieuws. U kunt wel eens het woord nepnieuws laten vallen, maar de kans dat iemand het oppikt is klein. Let op: niet alles wat vals is, is ook fake. Een vals gebit is een kunstgebit, een valse haartooi is een pruik.

12 maart

Ik liep voorbij een huis, daar stond in grote letters op: POP-UP OUTLET. De boude uitspraak bracht me met een ruk tot staan. Heel even toch, tot ik begreep wat hier gezegd werd. Er stond: 'Wij zijn een winkel maar we blijven niet lang.' Dat getuigde van enig zelfinzicht. Ook van bescheidenheid, al werd die door het pompeuze Engels grotendeels te niet gedaan. Bij nader toekijken zag ik ook: opening hours van dan tot dan. Het leek Amsterdam wel. Maar nee, dit was de winkelstraat van mijn stad S. Gelukkig betreft het, zoals vaak, alleen de façade. Ga je zo'n store binnen, dan is het toch weer van salukes en mercikes. Het verkleinwoord maakt hier veel goed. 'Hoeveel?', vragen ze bijvoorbeeld. 'Eentje, of tweekes?' En ik zeg: 'Geef er maar driekes. '

10 maart

Zondag zaten we met z'n tienen aan tafel. Er was iets te vieren. Om het niet te moeilijk te maken, hadden we Chinees. Je belt de Chinees, zegt je naam en een reeks nummers. Een beetje later kun je de maaltijd afhalen - onze Chinees is een haalchinees, geen brengchinees. Je krijgt een grote doos vol kleinere doosjes met allemaal heerlijke dingen, en nog een fikse zak kroepoek en een fles wijn op de koop toe, zomaar, on the house. Onze Chinees is genereus. Je moet niet te veel bestellen, want je krijgt het nooit op. Dat geldt ook als je minder bestelt: je krijgt het nog niet op. Maar dat is geen probleem. Maandag aten we nog eens Chinees. We vierden nog maar wat na.

Het jaar van de ooievaar

e als in elite

De elite, al dan niet kosmopolitisch of stedelijk of intellectueel of politiek of nog anders, behelst iedereen die complotteert tegen de gewone mensen, ook wel het volk. Tot die laatste en grootste groep hoort u onveranderd zelf, ongeacht uw positie op de maatschappelijke ladder. Want op welke eenzame hoogte u daar ook mag staan, de elite staat altijd hoger. Zelf blijft u een gewone mens. Hebt u kinderen, dan doet u er goed aan ze niet te laten studeren, en u stuurt ze al helemaal niet met een Erasmusbeurs naar Barcelona of Kopenhagen. Voor u het weet zijn ze, hoewel nog altijd aardig, toch geen gewone mensen meer. Ze zijn overgelopen naar de elite.

Het jaar van de ooievaar

d als in système d

Frans. Letterlijk: systeem d. Een strategie waarbij men, met een mengsel van boerenverstand, improvisatie en primitieve hulpmiddelen, iets verwezenlijkt of in elkaar steekt. De d staat voor débrouille, van se débrouiller, zich redden, in België zijn plan trekken. Het woord is in West-Vlaanderen courant, niet zozeer misschien door een speciale aanleg voor deze aanpak daar, als door de nabijheid van Frankrijk. Afhankelijk van het gezichtspunt getuigt système d van groot vernuft en benijdenswaardige inventiviteit, of van ergerlijke onkunde en tenenkrullend geklungel. Wil iemand weten hoe u zoiets moois en ingenieus hebt gemaakt, probeer dan niet te glunderen, maar zeg quasi-nonchalant: 'Ach, système d, weet je wel.'

3 maart

Lopend door de winkelstraat van mijn stad S passeer ik langs de Evangelische kerk. Een redelijk discreet huis in de rij, geen torens of gebrandschilderde ramen. Wel een groot raam aan de straatkant, waar altijd wel een of andere opbeurende boodschap vertoond wordt. Vandaag is het een groen-blauw landschap, tonende een weg die splitst naar links en naar rechts. Het blauw is de lucht, het groen het gras.

Op de splitsing staat een figuurtje dat zich twijfelend in de haren krabt. Welke kant moet hij uit? De keuze is duidelijk genoeg. Er staat een wegwijzer naar rechts, zeggende: HEMELSTEEG, Jezus is de weg. De linkerwijzer zegt: HELLAAN, en eronder: Rue de plezier. Dat vind ik grappig. Ik heb zelf ooit een jaar of drie in een Hellestraat gewoond. Die liep naar de Nederlandse grens, een paar honderd meter verderop. In de mate dat daar plezier was, was het toch niet bovengemiddeld.

Ook grappig is het Frans van onze evangelische vrienden - toch wel een verbeterpuntje. En het hardnekkige cliché in bepaalde kringen dat links fout is en rechts goed. Kennelijk ook voor wie Jezus de beste weg vindt. Daar hoor ik niet bij. Ik herstel nog altijd van de overdosis Jezus die mij in mijn schooltijd is toegediend. Dan liever een straatje van plezier. Linksaf, niet gelaten. 

Klik om te vergroten

 

Het jaar van de ooievaar

c als in canon

Lijstje van mensen, dingen en gebeurtenissen van vroeger om te kennen en desgewenst te koesteren. Het lijstje hangt sterk af van de plaats waar het gemaakt wordt. Zo staan Srebrenica en Annie M.G. Schmidt niet in de Vlaamse canon, Ernest Claes en F.C. De Kampioenen niet in de Nederlandse. De canon moet helpen om mensen die van ver komen enig inzicht te geven in hun nieuwe omgeving. Zij die er altijd al waren, kunnen er hun clubgevoel aan opwarmen. Loopt u laat op de avond bij McDonald's een wat verloren Sri Lankaan tegen het lijf, laat dan niet na hem te onderhouden over de Brugse Metten en de Guldensporenslag. (Zie ook: identiteit.)